Układanie puzzli wpływa na rozwój dziecka. Poznaj 11 zalet.

Bacznie obserwujesz jak Twoje dziecko trochę niezdarnie próbuje połączyć elementy układanki. Nie bardzo mu to wychodzi chociaż tych elementów jest dosłownie kilka. Ale po wielu próbach, układanie tych puzzli będzie dla niego niczym bułka z masłem. Innych, nawet trudniejszych – również. Dlaczego? Bo działanie mózgu dziecka zmieni się w tym czasie. Zwróć uwagę na to, że pomimo swojej prostoty, puzzle są świetnym narzędziem, które wpływa na rozwój wielu umiejętności życiowych. Czy wiesz jakich?

Koncentracja

Czy kiedykolwiek zwróciłeś uwagę na to, że koncentracja Twojego dziecka na czymś konkretnym trwa około minuty lub mniej? Ale nie martw się – jest to dość powszechne u większości dzieci. Natomiast układanie puzzli będzie tutaj świetnym przykładem narzędzia do ćwiczenia koncentracji. Dzieje się tak dlatego, że dziecko skupia się wówczas na jednym zadaniu przez dość długi czas (potrzebny do ułożenia całej układanki). Jednak puzzle nie mogą być ani zbyt trudne (dziecko szybko się zniechęca i rezygnuje) ani zbyt łatwe (dziecko nie jest odpowiednio skoncentrowane).

O czym powinieneś wiedzieć? Na pewno o tym, że dla rocznego dziecka odpowiednie będą puzzle składające się z kilku elementów (świetnie się tutaj sprawdzają drewniane układanki z uchwytami na rączkę). Natomiast dla 3-latka możesz już przygotować puzzle składające się z 15-20 elementów. Ale podkreślam – nie ma tutaj jakichś sztywnych reguł. Jeśli chcesz, możesz przeczytać o wyborze odpowiednich puzzli w kolejnym artykule.

Jeśli zastanawiasz się jak układać puzzle z dzieckiem, pozwól, że doradzę Ci w kilku słowach:

1. Na początku przygody z puzzlami udzielaj słownych wskazówek lub podawaj dziecku odpowiednie puzzle i mów, gdzie ma ułożyć.
2. Następnie stopniowo ograniczaj swoją interwencję.
3. Z czasem po prostu bądź przy dziecku, obserwuj jak dziecko samo układa puzzle. Jak widzisz – nie ma w tym nic trudnego.

Świadomość przestrzenna

A co to takiego? Ogólnie rzecz biorąc, polega na byciu świadomym swojego ciała w przestrzeni oraz na tym, jak inne przedmioty i obiekty odnoszą się do siebie i Ciebie. Przykład? Dziecko jeździ autkiem po stole. Stół jest dość krótki – auto w końcu z niego spada. Dziecko zauważa, że stół rzeczywiście był za krótki. I właśnie w tym momencie dziecko buduje swoją świadomość przestrzenną.

Jak to się ma do puzzli? Podczas układania dziecko analizuje kształty i kolory, musi obracać elementy układanki, sprawdzać które będą do siebie pasować. Choć maluszki będą to początkowo robiły metodą prób i błędów, z czasem analiza będzie zachodziła właśnie w ich głowach.

Jaka jest Twoja rola jako rodzica w tym zakresie? Przede wszystkim staraj się używać słów, które będą odnosiły się do położenia puzzli w przestrzeni. Będą to m. in. słowa typu: obróć, wyżej, niżej, w rogu, na dole, na górze, obok, pomiędzy itp. Kolejne zadanie – wybierz miejsce, które chcesz zapełnić, po czym daj dziecku do wyboru 2 puzzle i zachęć do wyboru któregoś z nich, bez przykładania na układance.

Umiejętności społeczne

Kiedy dwoje dzieci układa razem puzzle, niezbędna staje się współpraca i komunikacja. Bez tego jedno drugiemu będzie zabierać poszczególne elementy i przeszkadzać. I właśnie podczas układania puzzli, dzieci mają okazję ćwiczyć swoje umiejętności społeczne. Począwszy od rozwiązywania sporów a kończąc na pomocy w odnalezieniu brakującego kawałka układanki. Również jeśli Ty układasz puzzle ze swoim dzieckiem, możesz kształtować te umiejętności – przykładowo używając uprzejmych słów aby poprosić o brakujący element. Zanim się zorientujesz, Twoje dziecko będzie się w ten sposób komunikować z innymi. Brzmi to całkiem nieźle, prawda?

Poczucie własnej wartości

„Chodź tato, zobacz, ułożyłem puzzle!”. W układankach zawsze jest coś satysfakcjonującego. Coś co było przedtem w nieładzie i bałaganie tworzy teraz piękny obraz, przedstawia coś konkretnego. Układanie puzzli daje poczucie spełnienia, dziecko dodaje to do niepisanej listy swoich osiągnięć. Co za tym idzie, podnosi się jego samoocena. Puzzle stanowią również świetną okazję do samodzielnego wykonania zadania – to również bardzo istotne, dzięki temu dziecko wie, że potrafi coś wykonać samo, od początku do końca.

Warto docenić jego wysiłek przy układaniu puzzli. Używaj pozytywnych sformułowań, gdy udaje mu się łączyć ze sobą coraz to nowe elementy. Po zakończeniu możesz go pochwalić mówiąc np. „Świetnie, brawo, udało ci się!”. To spowoduje, że dziecko będzie dostrzegać związek między ciężką pracą a rezultatem tej pracy.

Pamięć

Układanie puzzli sprawia, że mózg dziecka jest w ciągłej gotowości i „pracuje” na dużych obrotach. Jest to bardzo ważne, szczególnie dla pamięci krótkotrwałej. W jaki sposób to działa? Przedstawię to na przykładzie:

Dziecko układając puzzle, zauważa drobny fragment koloru/elementu, który już wcześniej gdzieś widziało. Szybko szuka więc drugiego kawałka układanki z tym samym kolorem/elementem.

Takie powtarzające się doświadczenia wpływają na szybkość połączeń w mózgu, co ma istotny wpływ na jego wydajność.

Mowa

Niektóre dzieci to gaduły, inne – wręcz przeciwnie. Niezależnie od tego, jakie jest Twoje dziecko, puzzle są świetnym narzędziem do poznawania nowych słów. Zapewne już wiesz, że częste mówienie do dziecka sprawia, że poznaje nowe słownictwo, które mu przekazujesz. A po ułożeniu układanki, z pewnością zapyta co przedstawia obrazek, o nazwy zwierząt, postaci i przedmiotów. A później nauczy się ich i będzie się nimi posługiwać.

Aby pomóc dziecku się rozwijać w tym aspekcie, po ułożeniu puzzli zachęć dziecko do rozmowy na temat obrazka jaki przedstawiają. Zapytaj przykładowo o to, ile zwierząt na nich widzi, co robią postaci na obrazku i tak dalej. Pamiętaj, że dziecko nieraz musi kilkukrotnie usłyszeć dane słowo aby się go nauczyć. Bądź więc cierpliwy.

Umiejętność rozwiązywania problemów

Ogólnie rzecz biorąc całe puzzle to jeden wielki (lub mały) problem. Wszystko jest nieuporządkowane, jest bałagan. Trzeba je ułożyć i musi z tego wyjść jakiś obrazek. Wszystko to sprawia, że dziecko ćwiczy umiejętność rozwiązywania problemów. Warto nauczyć dziecko zasad układania puzzli: po wyrzuceniu z pudełka – trzeba je odwrócić kolorem do góry. Wytłumacz mu gdzie są krawędzie obrazka i jak to wykorzystać do układania. W przypadku starszych dzieci, możesz je nauczyć sortowania wg kolorów/elementów aby było łatwiej dobrać poszczególne elementy.

Powyższe strategie uczą dziecko dzielenia jednego dużego zadania na kilka mniejszych. To właśnie przydaje się do nauki rozwiązywania problemów w późniejszym życiu.

Układanie puzzli to również nieustanne podejmowanie małych decyzji: który element będzie tutaj najbardziej odpowiedni? Co zrobić jeśli nie będzie pasować? Możesz wówczas zasugerować aby odłożyć dany element na później albo obrócić go w inny sposób.

Koordynacja wzrokowo-ruchowa

Puzzle mogą być bardzo pomocne w opanowaniu koordynacji wzrokowo-ruchowej, która jest bardzo ważna dla dziecka (m.in. do poprawnej nauki pisania). Podczas układania, dziecko widzi miejsce w które ma powędrować dany element, po czym używa ręki do przesunięcia go w to miejsce. Przy puzzlach czasem trzeba się trochę natrudzić: przesunąć, podnieść i tak dalej. Warto zachęcać dziecko do tego słowami: „Podnieś trochę ten kawałek”, „Obróć go”, „Przesuń”.

Motoryka

Na początku powiedzmy sobie, że niemowlęta są jakby to powiedzieć… trochę niezdarne. I w zasadzie większość małych dzieci nie potrafi zapinać guzików, pisać, nalewać sok bez rozlewania. Dzieje się tak, ponieważ cały czas rozwijają swoje umiejętności motoryczne. Obejmują one małe ruchy, które wykorzystują nadgarstek, palce, dłonie czy stopy. Wiadomo – dziecko potrzebuje trochę czasu aby nauczyć się płynnych i delikatnych ruchów. W szczególności mięśnie małych dłoni dziecka potrzebują dużo ćwiczeń polegających na precyzyjnym trzymaniu i przesuwaniu małych przedmiotów. Świetne tutaj będą właśnie puzzle i układanki. Pamiętasz jak wspominałem o puzzlach z uchwytem? Układając takie puzzle, dziecko ćwiczy tzw. uchwyt cęgowy, bardzo ważny we właściwym trzymaniu ołówka czy kredek (późniejsza nauka pisania, rysowania). Każde puzzle w zasadzie będą wymagały od dziecka wykonywania małych, bardzo precyzyjnych ruchów aby poszczególne elementy do siebie pasowały. Dlatego bardzo ważne jest aby dziecko samodzielnie je układały – powstrzymaj się od chęci sterowania rączką malucha!

Wiedza odnośnie konkretnego tematu

Są układanki-mapy, są również takie na których dziecko układa poszczególne części kwiatu, zwierzęcia czy drzewa (szczególnie puzzle używane w programie Montessori). Dzięki temu dziecko nabywa wiedzę na dany temat, zapoznaje się na przykład z gatunkami zwierząt występującymi w Europie. Oczywiście Twoją rolą jako rodzica jest opowiadanie dziecku o tym co widzi na układance – dzięki temu nauczysz je nowego słownictwa, o czym już wcześniej wspominałem.

Rozpoznawanie kształtów

Małe dziecko musi dopiero się nauczyć rozpoznawać kształty takie jak trójkąty, kwadraty, prostokąty i tak dalej. Są układanki, które uczą geometrycznych form lub zarysów postaci, zwierząt, przedmiotów. Natomiast w zasadzie wszystkie wymagają od dziecka aby rozpoznawało kształty podczas dopasowywania elementów układanki (dziecko uczy się, że puzzle na krawędziach mają prostą linię i nie mieszczą się w środku układanki).

Jest to o tyle ważne, że pomaga dziecku w nauce cyfr i liter alfabetu. Bo zanim Twoje dziecko nauczy się rozpoznawać literę „A”, najpierw musi umieć rozpoznawać kształty.

Układanie puzzli = właściwy rozwój dziecka

Widzisz więc, że puzzle są świetnym narzędziem wspierającym dziecko w prawidłowym rozwoju. Powyższe przykłady potwierdzają tylko tą tezę. Warto zmaksymalizować te korzyści i aktywnie uczestniczyć w zabawie z układankami. Nie zostawiaj dziecka samego z puzzlami. Oczywiście, starsze dziecko nie będzie Cię potrzebować. Ale dwu- czy trzylatek wręcz przeciwnie.

Poza tym, puzzle to świetna zabawka wpływająca na wzajemne interakcje z dziećmi. Razem z nimi możesz się cieszyć wykonywaniem wspólnego zadania. A przy tym – trzeba wspomnieć – nie jest to droga rzecz.

I na zakończenie: pamiętaj o stopniowym zwiększaniu trudności układanek aby ciągle zapewniać właściwy rozwój i stymulację mózgu dziecka. To bardzo ważne, żeby nie były ani zbyt łatwe ani zbyt trudne. Dzięki temu dziecko będzie na dobrej drodze aby stać się mądrym i inteligentnym dorosłym.